Hünärmenleri taýýarlmagyň täze ugurlary: 1. “Opera sungaty”
Ýurdumyzyň millli opera sungaty 2015-2016-njy okuw ýylynda ösüşinde täze ösüşe eýe boldy. Türkmen milli konserwatoriýasynda “Opera sungaty” ugry boýunça hünärmenler taýýarlanylyp başlanar. Munuň özi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň jemgyýetimiziň ruhy ösüşi, milli medeniýetimizi kämilleşdirmek babatda yzygiderli durmuşa geçirýän syýasatynyň aýratyn ähmiýete eýe bolýandygyny alamatlandyrdy.
Mälim bolşy ýaly, türkmen opera sungatynyň täzeden galkynmagy döwlet Baştutanymyzyň giň möçberli özgertmeler syýasaty bilen berk baglanyşyklydyr. Munuň öz Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň häsiýetli aýratynlygydyr. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýadawsyz tagallasy netijesinde, milli medeniýetimiziň aýrylmaz bölegi bolan türkmen operasy täzeden dikeldildi. Täze opera oýunlarynyň görkezilişine hormatly tomaşaçy hökmünde gatnaşýan milli Lilderimiziň sungatyň bu görnüşiniň ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berýändiginiň aýdyň naşyanydyr.
2008-nji ýylyň 27-nji iýunynda döwlet Baştutanynyň başlangyjy hem-de goldawy netijsinde Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgüniň sahnasynda täzeden dikeldilen “Şasenem we Garyp” operasy ilkinji gezek ýaňlandy. Şol ýyl ýurdumyzyň Medeniýet we sungat işgärleriniň güni milli baýramçylyk hökmünde tassyklandy hem-de medeniýet we sungat işgärleriniň hünär baýramçylygynda täze opera görkezmek asylly däbe öwrüldi.
Şondan bir ýyl geçenden soň “Leýli we Mejnun”, 2010-njy ýylda “Zöhre we Tahyr”, “2011-nji ýylda bolsa “Görogly” operalary täzeden dikeldildi. Soňra Magtymguly adyndaky Türkmen milli sazly-drama teatrynda “Arşin mal alan” sazly komediýasy peýda boldy. Şunda “Magtymguly” we “Görogly” operalary goýuldy. Ýeri gelende aýtsak, ady rowaýata öwrülen Görogly hakydaky opera eseri şu teatrda iki gezek goýuldy.
Milli Liderimiziň başlangyjy bilen opera eserleri ýurdumyzyň dürli künjeklerinde geçirilýän Medeniýet hepdeliginiň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Türkmenbaşy şäheriniň Ruhyýet köşgünde “Görogly” operasynyň, Daşoguzda bolsa “Ýusup we Züleýha” operasynyň ilkinji görkezilişi boldy. Şu ýyl Türkmenabat şäheriniň Ruhyýet köşgünde zehinli kompozitorlar Daňatar Öwezow bilen Adrian Şapoşnikowyň bilelikde döreden we Guseýin Muhtarowyň librettosyny ýazan, 1957-nji ýylda goýlan “Aýna” operasy täzeden dikeldildi. Belli sahna eseriniň saz we sýužet esasyny alan awtorlar bu esere häzirki döwürň tomaşaçysyna ýakyn äheňi we öwüşgini beripdirler.
Opera sungaty çuňňur kökleri bolan aýdyň tomaşa ýörelgelerini özünde jemleýär. Sahna eseriniň bu görnüşinde nusgawy opera we halk sazlary utgaşyp, häzirkizaman milli opera eserlerini emele getirýär.
Soňky ýyllarda dürli mowzuklar boýunça döredilen opera eserleri mazmun taýdan bütewidir. Häzirki zamanda goýulýan opera eserleriniň saz we şahyrana mazmuny döwürleriň we nesilleriň ruhy baglanyşygynyň bozulmasyzlygyny ykrar edýär. Şeýle ýörelge opera aýdymlaryny ýerine ýetirijilerini sewip almak babatda berk saklanýar. Täze opera eserleri sahnada saz sungatynyň dürli wekillerini özüne jemleýär. Olarda Türkmen milli konserwatoriýasynyň, Türkmen döwlet medeniýet institutynyň we D.Öwezow adyndaky Türkmen döwlet ýöriteleşdirilen sazçylyk mekdebiniň wekilleri çykyş edýärler. Mundan başga-da, Türkmen milli konserwatoriýasynyň talyplaryna “Magtymguly”, “Görogly” we beýleki eserlerde çylşyrymly bolan baş keşpleri ýerine ýetirmek ynanyldy. Munuň özi türkmen medeniýetinde tejribäniň, ussatlygyň we ýaş zehinleriň baglanyşygyny, milli sungatyň iň gowy däpleriniň nesilden-nesle geçýändigini alamatlandyrýar.
Türkmen oprerasynyň täzeden dikeldilmeginiň saz we sahna sungatynyň ösüşi üçin kuwwatly itergi bolandygyny bellemeli. Onda ýurdumyzyň medeniýetini mundan beýläk-de ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlary äşgär duýulaýr. Saz eserlerinde diňe bir gadymy milli däpleri däl, eýsem dünýä tejribeleri, sungatynyň dürli görnüşiniň, şol sanda opera sungatynyň häzirkizaman ýörelgeleri öz beýanyny tapýar. Şunlukda, milli opera sungatynyň täzezen dikeldilmegi medeniýet işgärleri üçin täze mümkinçilikleri açýan, olaryň ýerine ýetirijilik ussatlygynyň we sahna medeniýetiniň kämilleşdirilmegini üpjün edýän ýurdumyzyň opera mekdebiniň döredilmegi bilen berk baglanyşyklydyr.
Häzirkizaman opera mekdebi milli däpler we häzirkizaman ýörelgeleri nazara almak arkaly döredilýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen operasynyň dünýäniň saz tejribesini özünde jemläp, özboluşly halk sazlarynyň, mukamlarynyň we dessanlarynyň esasynda, türkmen nusgawy şygryýetiniň we bagşylar sungatynyň binýadynda döredilendigini bellemeli. Olarda folklor we halk dessurlary, halk döredijiliginiň ajaýyp däpleri äşgär duýulýar.
“Zöhre we Tahyr”, ”Bagşynyň ykbaly”, “Ýusup we Ahmet” yaly ilkinji türkmen operalarynyň halk dessanlarynyň we rowaýatlarynyň esasynda döredilendigini bellemeli. Milli opera teatrlarynyň döredilmegine görnükli türkmen kompozitorlary, şol sanda türkmen kompozitorlyk mekdebini esaslandyranlaryň biri Daňatar Öwezow gatnaşdy. Türkmen opera teatrynda operalar türkmen dilinde goýlupdyr. Olaryň hatarynda dünýä nusgawy operalaryndan P.Çaýkowskiniň, N. Rimskiý-Korsakowyň, A.Borodiniň, J.Werdiniň we J.Puççininiň “Ýewgeniň Onegin”, “Kinýaz Igor”, “Trawiata”, “Aýida”, “Çio-çio-san”, “Faust”, “Karmen”, “Sewil dellegi” we beýlekiler bar. Ýöne teatr hemişe milli eserlere aýratyn ähmiýet berdi. Asylly däbe görä, opera sungatynyň her ýylky möwsümi milli opera sungatynyň göwheri bolan “Şasenem we Garyp” operasy bilen açylýar.
Häzirki döwürde Türkmenistanyň halk artisti, Türkmenistanyň Gahrymany Maýa Kulyýewanyň birnäçe opera eserleriniň baş geňeşçisi bolýandygyny bellemeli. Türkmen opera sungatynda diňe bir türkmen kompozitorlarynyň döreden eserlerinde däl, eýsem dünýä nusgawy operalarynda birnäçe ajaýyp keşpleri janlandyran bu artistiň ady rowaýata öwrüldi.
Häzirk wagtda opera sungatynyň ösüşini bu ulgamda ýetilen sepgitleri nazara almak arkaly kesgitlemeli. Häzirki döwürde Türkmenistanyň medeniýeti dünýä çykýar. Şeýle hem ol dünýä medeniýetiniň gazananlaryny özleşdirýär we köpsanly ýörelgeleri, sungatyň birnäçe görnüşlerini we ugurlaryny özünde jemleýär. Kamera we simfoniki orkestrleriň konsert maksatnamalarynda dünýä nusgawy eserleri we dürli ýurtlaryň häzirikizaman kompozitorlarynyň döreden eserleri öz beýanyny tapýar. Şunuň bilen baglylykda, geçen hepdede ýurdumyzyň we daşary ýurtlaryň artisleriniň gatnaşmagynda paýtagtymyzdaky Mejlsiler merkeziniň ajaýyp konsert zalynda baýramçylyk çykyşlarynyň bolandygyny bellemeli. Bu merkezde konsertleri, opera we sahna eserlerini guramak üçin ähli zerur mümkinçilikler üpjün edilipdir.
Şol gün paýtagtymyzdaky Mejlisler merkezinde Nil Şikoff (ABŞ), Lýuçia Alberti (Italiýa), Wesselina Kasarowa (Şweýsariýa) ýaly dünýä belli oprera artistlei çykyş etdiler. Şeýle hem Azerbaýjanyň M.Ahundow adyndaky Döwlet opera we balet akademiýa teatrynyň aýdymçysy Afag Abbasowa, G.Tukaý danydaky Tatar döwlet filarmoniýasynyň aýdymçysy (Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasy) Irigina Waliýewa, Türkiýe Respublikasynyň Stambul döwlet opera we döwlet teatrynyň aýdymçysy Sawigne Burçin özleriniň wokal ussatlyklary bilen hezil berdiler. Awstriýadan gelen tansçylar Paula Rostas we Gleb Şilow Wena operasynyň tans toparynyň çykyşyny ýerine ýetirdiler.
Merkeziň ajaýyp sahnasynda Joakinno Rossiniň “Sewil serteraşy”, Jakomo Puççininiň “Toska” (Gussa), Juzeppe Werdiniň “Dom Karlos”, “Attilla”, “Sisiliýa agşamy” , “Trawiata”, Petro Maskaniniň “Oba mertebesi”, Žorž Bizeniň “Karmen”, Kamil Sen-Sansyň “Samson we Dalila”, Žak Offenbahyň “Gofmanyň ertekileri” atly meşhur operalaryndan, hem-de daşary ýurtly myhmanlarynyň ýerine ýetirmeginde Imre Kalmanyň “Silwa” we Frans Legaryň “Şadyýan dul aýal” atly belli operalaryndan parçalar we ariýalar ýaňlandy. Şeýle hem belli awstriýaly sazanda professor Wolfgan Harreriň we onuň türkmen kärdeşleriniň ýolbaşçylygynda “Galkynyş”
türkmen-awstriýa simfoniki orkestriniň sazlary diňlenildi. Şol konsertde milli opera sungaty hem görkezildi. Ýaş türkmen wokalçy aýdymçynyň ýerine ýetirmeginde “Aýna” operasyndan ariýalar ýaňlandy.
Häzirki döwürde Türkmenistanyň teatr ulgamy, şol sanda opera sungaty täze atlar, döredijilik gözlegleri, tomaşaçylar bilen gatnaşygynyň täze ugurlary bilen baýlaşdyrylýar. Aşgabat halkara festiwallarynyň, şol sanda aýdym-saz, folklor we teatr eserleriniň geçirilýän halkara merkezine öwrüldi. Dünýäniň dürli döwletleri bilen döredijilik gatnaşyklarynyň gerimi giňeldi. Munuň özi milli medeniýetiň has-da baýlaşmagyny şertlendirýär.
Türkmen milli konserwatoriýasynda “Opera sungaty” ugrunyň emele gelmegi bilen ýaş zehinleriň mümkinçiliklerini açmaklary, döredijilik babatda ösüşi üçin giň mümkinçilikleri emele getirdi. Şunuň bilen baglylykda, ýaş alymlaryň we talyplaryň arasynda ýurdumyzda her ýylda geçirilýän ylmy işleriň bäsleşiginiň jemleri boýunça bu ýokary okuw mekdebiniň wekiliniň Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli opera sungaty mekdebiniň dikeldilmegine bagyşlanan işiniň baýrakly orna düşendigi begençli wakadyr.
Şu günler geljekki opera ýyldyzlary üçin jogapkärçilikli döwür başlandy. Häzir täze ugur boýunça bilim aljak dalaşgärleriň içinden has zehinlilerini seçip almaga ýardam berýän döredijilik bäsleşigine, giriş synaglaryna taýýarlyk işleri gyzgalaňly barýar. Türkmenistanda opera artistlerini hünär taýdan taýýarlamagyň milli opera sungatynyň ösmegini, onuň ýokary dünýä derejesine çykmagynyn üpjün etjekdigi gürrüňsizdir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder